ابن‌سعاده ابوعبدالله محمد بن یوسف مرسیاِبْنِ سَعاده، ابوعبدالله محمد بن یوسف بن سعادة مُرسی (۴۹۶- ۵۶۵ق/۱۱۰۳-۱۱۷۰م)، خطیب، عارف، محدث، فقیه مالکی و از قضاة اندلس است. ۱ - تولدوی در مُرسیه اندلس متولد شد. ۲ - تحصیلاو تحصیلات مقدماتی را نزد ابوعلی صَدَفی آموخت و همزمان در درس فقه و حدیث‌ِ ابومحمد بن ابی جعفر شرکت جست. ۲.۱ - سفر به اندلسسپس به غرب اندلس سفر کرد و از ابومحمد بن عتاب، اوبحر اسدی، ابوالولید بن رشد (پدربزرگ ابن رشد معروف)، ابوعبدالله بن حاج و ابوبکر بن العربی‌حدیث شنید. [۱]
ضبی احمد، بغیةالملتمس به کوشش فرانسیسکو کودرا، ج۱، ص۱۳۲، مادرید، ۱۸۸۴م.
۲.۲ - سفر به مکهابن سعاده در ۵۲۰ق/۱۱۲۶م به مشرق مسافرت کرد و در اسکندریه فقه و کلام را نزد ابوالحاج بن نادر مَیورَقی فرا گرفت. سال بعد به حج رفت و در مکه با ابوالحسن رزین بن معاویة عبدری - امام مالکیه در آنجا - و ابومحمد بن صدقه معروف به ابن غزال ملاقات و از آنان استماع حدیث کرد. به علاوه، بخشی از تصنیف ابوحامد غزالی را نزد ابوالحسن علی بن سند بن عیاش غسانی (شاگرد غزالی) فرا گرفت و مجدداً به مصر بازگشت و در اسکندریه از برخی علمای دیگر حدیث شنید و تا هنگام درگذشت میورقی در آنجا اقامت کرد و ظاهراً در همین سفر بود که با افکار صوفیان آشنا و تا حدی بدانان گرایش یافت. [۴]
ضبی احمد، بغیةالملتمس به کوشش فرانسیسکو کودرا، ج۱، ص۱۳۲، مادرید، ۱۸۸۴م.
۲.۳ - تدریسدر ۵۲۶ق در راه بازگشت به دیار خویش در شهر مهدیه با ابوعبدالله مازری دیدار کرد و قسمتی از کتاب المعلم بفوائد مسلم او را از وی فرا گرفت و پس از آن به زادگاه خویش بازگشت و به تعلیم فقه و حدیث پرداخت. ابن سعاده گذشته از تبحر در فقه و حدیث، با تفسیر و کلام نیز کاملاً آشنا بود. ۳ - مناصبوی خطیب جمعه در شهرهای مرسیه، بَلَنسیه و شاطبه نیز بود و پس از سقوط دولت لمتونیان (۵۳۹ق/۱۱۴۴م) در مرسیه و سپس در شاطبه عهده‌دار منصب‌قضا شد. ۴ - درگذشتوی سرانجام بعد از کناره‌گیری از سمت قضا در شاطبه درگذشت. ۵ - شاگردانبرخی از شاگردان وی اینانند: ابوالحسن بن هذیل، محمد بن عبدالسلام مرادی، محمد بن محمد قیسی مقری، محمد ابن یوسف بن مفرج معروف به ابن خبّاز و محمد بن محمد بن موسی تجیبی. [۵]
ابن ابار محمد، التکلمة لکتاب الصلة به کوشش عطار حسینی، ج۲، ص۵۰۴، قاهره، ۱۹۵۶م.
[۶]
ابن ابار محمد، التکلمة لکتاب الصلة به کوشش عطار حسینی، ج۲، ص۵۰۶، قاهره، ۱۹۵۶م.
[۸]
ابن ابار محمد، التکلمة لکتاب الصلة به کوشش عطار حسینی، ج۲، ص۵۴۳، قاهره، ۱۹۵۶م.
[۹]
ابن ابار محمد، التکلمة لکتاب الصلة به کوشش عطار حسینی، ج۲، ص۵۵۳، قاهره، ۱۹۵۶م.
[۱۰]
ابن ابار محمد، التکلمة لکتاب الصلة به کوشش عطار حسینی، ج۲، ص۵۸۰، قاهره، ۱۹۵۶م.
۶ - آثارکتاب شجرة الوهم المترقیة الی ذروة الفهم تنها اثر منسوب به اوست که به گفته ابن ابار تألیفی بی‌سابقه بود. [۱۲]
سیوطی، بغیة الوعاة به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۱، ص۲۷۷، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.
[۱۳]
بغدادی، هدیه، ج۲، ص۹۶.
۷ - فهرست منابع(۱) ابن ابار محمد، التکلمة لکتاب الصلة به کوشش عطار حسینی، قاهره، ۱۹۵۶م. (۲) بغدادی، هدیه. (۳) سیوطی، بغیة الوعاة به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م. (۴) ضبی احمد، بغیةالملتمس به کوشش فرانسیسکو کودرا، مادرید، ۱۸۸۴م. ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن سعاده»، شماره۱۳۰۸. |